Małżonkowie chcący zrezygnować z podstawowego ustroju wspólności ustawowej mogą w tym celu zawrzeć stosowną umowę u notariusza. Jeśli jednak nie ma między nimi porozumienia, wówczas każdy z nich ma prawo żądać sądowego uregulowania rozdzielności, ale tylko o ile wystąpią ku temu ważne powody.

 Wskazać należy, iż co do zasady trudności finansowe związane z prowadzoną działalnością jednego z małżonków nie są uznawane za „ważny powód” uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej – w szczególności za powód taki nie może być uznana chęć uchronienia małżonka od ponoszenia odpowiedzialności za powstałe zobowiązania. Ustanowienie rozdzielności mogłoby bowiem spowodować pokrzywdzenie wierzycieli małżonka – dłużnika. Na takim stanowisku stanął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 września 1997 r. w sprawie I CRN 105/96 podkreślając, że „nie mogą stanowić ważnego powodu – w rozumieniu art. 52 k.r.o. – do zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej same niepowodzenia gospodarcze małżonka i zamiar ich zminimalizowania przez uniemożliwienie wierzycielom egzekucji z majątku dorobkowego małżonków.” Natomiast w wyroku Sąd Najwyższy z dnia 21 sierpnia 1997 r. w sprawie I CKU 101/97 wskazał, że „przy ocenie występowania przesłanek ustawowych z art. 52 k.r.o. nie można pomijać interesów osób trzecich, w szczególności zaś wierzycieli jednego z małżonków, zwłaszcza wtedy, gdy zniesienie wspólności majątkowej ma nastąpić z datą wsteczną.”

Niemniej jednak zważyć należy, iż w orzecznictwie polskich sądów prezentowany jest również pogląd odmienny, zgodnie z którym w wyjątkowych przypadkach możliwe jest uznanie za „ważny powód” uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej potrzebę ochrony małżonka przed egzekucją z majątku wspólnego. Stanowisko takie zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 1998 r. w sprawie I CRN 228/95 wskazując, że „zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie przyjmuje się, że dopuszczalne jest uznanie za ważny powód zniesienia (także z datą wsteczną) wspólności majątkowej małżeńskiej, faktu prowadzenia, a nawet samej możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego, jeżeli przemawia za tym dobro rodziny lub dobro współmałżonka dłużnika.” Natomiast w uchwale z dnia 27 marca 1972 r. w sprawie III CZP 69/70 (LEX nr 1453) Sąd Najwyższy przyjął, że „grzywna i koszty sądowe orzeczone w postępowaniu karnym w stosunku do jednego z małżonków mogą być egzekwowane z majątku wspólnego małżonków. Jednakże gdy dobro rodziny lub drugiego małżonka za tym przemawia, prowadzenie lub możliwość prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego może stanowić ważny powód zniesienia wspólności majątkowej, a stosownie do okoliczności może także uzasadniać oznaczenie wcześniejszej daty jej ustania (art. 52 k.r.o.).”