Od chwili śmierci przedsiębiorcy do wyłonienia się osoby, która dalej poprowadzi firmę, mija często wiele miesięcy, które mogą być – wobec braku osoby decyzyjnej – zabójcze dla działalności gospodarczej. Na szczęście pojawiło się rozwiązanie prawne na okres przejściowy w postaci zarządu sukcesyjnego.

Od 25 listopada 2018r. w polskim systemie prawnym obowiązuje ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ma ona na celu zabezpieczyć dalszy byt przedsiębiorstwa po śmierci ich właścicieli. Wcześniej, majątek przedsiębiorstwa był przedmiotem postępowania spadkowego. Taka procedura trwała często kilka lat i niekiedy wiązała się z trudnościami w zapewnieniu ciągłości funkcjonowania firmy. Nowe regulacje mają ułatwić przekazanie firmy w na ręce nowego pokolenia celem ich dalszego rozwoju.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że ustawa dotyczy sukcesji przedsiębiorstw wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Nowe regulacje przewidują możliwość ustanowienia zarządu sukcesyjnego jako tymczasowej formy zarządu przedsiębiorstwem po śmierci właściciela. Obowiązki z tym związane wykonuje zarządca sukcesyjny ustanowiony za życia przez właściciela. Istnieje również możliwość powołania zarządcy przez uprawnione do tego osoby po śmierci przedsiębiorcy.

Funkcję zarządcy sukcesyjnego może pełnić osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie ma zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony ze skutkiem na dzień śmierci  przedsiębiorcy. W sytuacji gdy, zarząd sukcesyjny nie został jednak ustanowiony przed śmiercią przedsiębiorcy, zarządcę sukcesyjnego może powołać małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku. Udział w przedsiębiorstwie w spadku jest ustalany na podstawie udziałów we współwłasności przedsiębiorstwa lub udziałów w spadku. O tym, kto jest uprawniony do powołania zarządcy sukcesyjnego będą w konkretnym przypadku decydowały stosunki własnościowe dotyczące danego przedsiębiorstwa, w tym zwłaszcza kwestie spadkowe.

Zgodnie z ustawą, zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Warto również wspomnieć, że w momencie ustanowienia zarządu sukcesyjnego spadkobiercy nie mogą samodzielnie zarządzać przedsiębiorstwem. Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności zwykłego zarządu. Natomiast, ich zgoda spadkobierców będzie potrzebna do każdej czynności przekraczającej zwykły zarząd przedsiębiorstwem.

Zaletą takiego rozwiązania jest fakt, że przedsiębiorstwo może używać dotychczasowej nazwy czy znaków towarowych. Co ważne, umowy o pracę nie wygasają z dniem śmierci pracodawcy. Do powołania zarządcy sukcesyjnego konieczne jest oświadczenie przedsiębiorcy złożone na piśmie oraz zgoda zarządcy na powołanie. Powołanie zarządcy sukcesyjnego wymaga złożenia wniosku o wpis w CEIDG. Powyższy wniosek można złożyć elektronicznie lub osobiście w urzędzie gminy. Możliwa jest również udzielenie prokury z zastrzeżeniem, że prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym z chwilą śmierci przedsiębiorcy. W jednym czasie zarządcą sukcesyjnym może być tylko jedna osoba. Nie można ograniczyć zarządu sukcesyjnego ze skutkiem wobec osób trzecich oraz przenieść uprawnień na inną osobę. Co do zasady zarząd sukcesyjny może trwać do lat dwóch. Natomiast, w wyjątkowych przypadkach czas ten może być przedłużony przez sąd do lat pięciu.

Podsumowując wskazać należy, że nowe regulacje mogą być dobrym rozwiązaniem dla firm zwłaszcza rodzinnych. Takie zapisy stanowią pewną drogę dla rodziny zmarłego do utrzymania ciągłości firmy oraz zapewniania pewności gospodarczej.