Możliwości nabywania nieruchomości rolnych przez osoby nie będące rolnikami indywidualnymi w chwili obecnej są mocno ograniczone. Tymczasem, niebawem ma się to zmienić. Nowelizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego przez wielu była wyczekiwaną z niecierpliwością już od 2016 roku. Niestety, mimo wielkich oczekiwań, nowe przepisy eliminują tylko część dotychczasowych ograniczeń dotyczących obrotu gruntami rolnymi. Pomimo to, ustawa wprowadza także dodatkowe restrykcje i przynajmniej część jej zmian należy ocenić na plus.

Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego w swoim nowym brzmieniu rozszerza możliwość nabycia nieruchomości rolnej o powierzchni mniejszej niż 1 ha (a nie, jak wcześniej nieruchomości mniejszych niż 0,3 ha) przez podmiot niebędący rolnikiem indywidualnym bez zgody Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (dalej: KOWR) położonej zarówno na wsi jak i w mieście. Liberalizacji uległy również regulacje umożliwiające – niezależnie od powierzchni gruntu i bez konieczności uzyskania zgody KOWR – nabycie nieruchomości rolnej w toku postępowania egzekucyjnego i upadłościowego, w wyniku zniesienia współwłasności, podziału majątku wspólnego po ustaniu małżeństwa oraz działu spadku oraz podziału, przekształcenia czy fuzji spółek prawa handlowego. Niemniej jednak, restrykcje dotyczące zakazu zbywania tej nieruchomości lub oddania jej w posiadanie ani przekazanie obowiązku prowadzenia gospodarstwa rolnego, w skład którego wchodzi nabyta nieruchomość bez zgody KOWR nadal są aktualne. Skróceniu ulegnie jedynie okres z 10 do 5 lat, w którym istnieje taki obowiązek.

Znowelizowaniu ulegnie prawo pierwokupu przysługujące KOWR w stosunku do akcji i udziałów spółek kapitałowych, będących właścicielami jak i również użytkownikami wieczystymi nieruchomości rolnych. Prawo to nie będzie przysługiwało KOWR w sytuacji, gdy powierzchnia tego typu nieruchomości jest mniejsza niż 5 ha lub gdy łączna ich powierzchnia jest mniejsza niż 5 ha. KOWR jest także uprawniony do nabycia akcji i udziałów w spółce prawa handlowego, która jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnych o powierzchni co najmniej 5 ha albo o łącznej powierzchni przekraczającej 5 ha w sposób inny niż umowa sprzedaży. Przykładem takiego nabycia może być: przekształcenie, podział, łączenie spółek prawa handlowego czy nabycie w wyniku upadłości, czy egzekucji.

Nowe regulacje uściślają również kwestię uzyskiwania zgody na nabycie nieruchomości rolnej uzyskiwanej od KOWR w stosunku do tych, o powierzchni 1 ha i więcej. Obligatoryjnym elementem będzie nadal wykazanie, że żaden rolnik indywidualny nie był zainteresowany nabyciem nieruchomości. By tego dowieść, należeć będzie opublikowanie ogłoszenia o zamiarze sprzedaży na stronie internetowej KOWR zgodnie z wytycznymi co do ceny maksymalnej i po upływie ściśle określonego terminu. Jednakże nabywca nie będący rolnikiem indywidualnym nie będzie miał obowiązku wykazywania rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej, a jedynie będzie zobowiązany do jej prowadzenia przez okres 5 lat po nowelizacji ustawy (dawniej 10 lat).

Prezydent podpisał uchwaloną przez Sejm 26 kwietnia 2019 r. ustawę o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz niektórych innych ustaw. Już niebawem, bo za niespełna dwa tygodnie znowelizowana ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego wejdzie w życie. Sam zamysł liberalizacji, zmierzający do poluzowania rygorów w obrocie ziemią jest krokiem w dobrą stronę. Z oceną skuteczności nowych przepisów warto się wstrzymać i poczekać na pierwsze efekty.