Czy ktoś kiedyś widział spółkę ? Czy spółka ma emocje, uczucia ? Czy spółka może radować się, smucić ? I czy można ją obrazić ? Klasycznie: obrazić można wyłącznie człowieka, człowiek (=osoba fizyczna) dysponuje dobrami osobistymi, a te dobra są chronione artykułem 23 kodeksu cywilnego.  Jeśli jednak można już obrazić sztuczną inteligencję, to dlaczego nie spółkę ?

Podstawowy katalog dóbr osobistych to: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Intuicyjnie jednak możemy wyłowić z tego katalogu wartości, które również dla osób prawnych mogą być istotne – cześć, wizerunek, twórczość… Dlatego od lat doktryna prawna, a w ślad za nią i orzecznictwo, przypisuje osobom zbiorowym, w szczególności osobom prawnym coraz więcej praw w tym zakresie. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3.10.2023 r. o sygn. III CZP 22/23 jasno wskazała, że osoba prawna może domagać się od podmiotu, który naruszył jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 § 1 k.c. w zw. z art. 43 k.c.

Dobra osobiste osoby prawnej to niemajątkowe wartości, dzięki którym osoba prawna może funkcjonować zgodnie ze swym zakresem działań (wyrok SN z 20.2.2020 r., IV CSK 518/18, Legalis), czyli spokojnie, bez żadnych ograniczeń działać na rynku. Tak jak w przypadku osób fizycznych, katalog jest również otwarty i można zaliczyć do niego m.in.: dobra sława, czyli reputacja i renoma, co jest odpowiednikiem dobrej czci osoby fizycznej, a także nazwa czy firma, nietykalność pomieszczeń związanych ‎z prowadzoną działalnością, tajemnica korespondencji, wolność prowadzenia działalności statutowej.

Zgodnie z art. 43 k.c., przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych, tak więc wszystkie środki ochrony dóbr osobistych dla osób fizycznych przewidziane w kodeksie cywilnym również odnoszą się do osób prawnych. Środki te są chronione za pomocą roszczeń niemajątkowych, czyli roszczeń o zaniechanie i usunięcie skutków naruszenia, a także roszczeń majątkowych – roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę albo zasądzenie  odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez niego cel społeczny, o czym mówi art. 448 § 1 k.c.

W uzasadnieniu uchwały SN możemy przeczytać: „odpowiednie stosowanie art. 43 k.c. do osób prawnych uzasadnia zdefiniowanie krzywdy, o której mowa w art. 448 k.c., jako uszczerbku niemajątkowego, będącą następstwem naruszenia dobra osobistego osoby prawnej, polegającego na braku możliwości albo na utrudnieniu ‎w prawidłowym prowadzeniu jej działalności w dotychczasowy sposób. Zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego na rzecz osoby prawnej nie ma na celu zapewnienia jej satysfakcji czy wyrównania cierpień fizycznych lub psychicznych, lecz ochronę obiektywnie rozumianych jej interesów związanych z jej dobrami osobistymi”.

Aby na tej podstawie mogła zostać udzielona ochrona prawna, niezbędne jest zbadanie takich okoliczności jak: rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj naruszonego dobra osobistego, a także skala naruszenia.

Chrońmy dobra osobiste naszych spółek, to trudnomierzalne, ale istotne wartości spółek.