Prawo nakłada na nas cały szereg obciążeń podatkowych związanych z dziedziczeniem i dokonywaniem działu spadku. Czy możemy zminimalizować – przynajmniej część  – ponoszonych przez nas kosztów?

Wysokość podatku od spadku zależy w pierwszej kolejności od tego, jak blisko jesteśmy spokrewnieni ze spadkodawcą. Ustawodawca w celu zróżnicowania sytuacji podatkowej dzieli spadkobierców na kilka grup. Otrzymanie spadku od najbliższej rodziny (tj. małżonka,  dziecka, wnuka, rodzica, dziadka, babcia, pasierba, pasierbica, rodzeństwa, ojczyma i macochy) nie wiąże się z obowiązkiem uiszczenia podatku od spadku. Warunkiem jest jednak złożenie deklaracji SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku bądź sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Należy zwrócić uwagę, że powyższy termin nie podlega przywróceniu z uwagi na swój materialnoprawny charakter.

Spadkobiercy zaliczani do pozostałych grup podatkowych mają obowiązek złożenia deklaracji SD-2, jeżeli wartość spadku przekracza wysokość kwoty wolnej, która dla każdej z grup podatkowych jest inna i wynosi:

– 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

– 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

– 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej

 

W odniesieniu do powyższych osób termin na złożenie deklaracji wynosi miesiąc, a zaniechanie tego obowiązku wiąże się z koniecznością poniesienia odpowiedzialności karno-skarbowej. Wysokość podatku zależy od wartości nabytego spadku i jest obliczana według następujących zasad:

– jeżeli wartość majątku nabytego w drodze dziedziczenia przekracza kwotę wolną, ale nie jest wyższa, niż 10 278, 00 zł, to podatek wynosi 3% wartości spadku.

– jeżeli odziedziczony majątek przekracza wartość  20 556,00 zł, to należny podatek wynosi 308,30 zł + 5% nadwyżki od wartości ponad 10 278, 00 zł.

– jeżeli wartość składników majątkowych wchodzących w skład spadku przekracza  20 556, 00 zł, to należny podatek wyniesie 822, 20 zł +i 7% nadwyżki ponad tę kwotę.

 

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza bądź stwierdzeniu przez sąd nabycia spadku zachodzi zazwyczaj konieczność dokonania działu spadku. Ma on na celu zniesienie współwłasności powstałej w wyniku dziedziczenia, a upraszczając – ustaleniu, które elementy wchodzące w skład masy spadkowej będą dziedziczyć konkretni spadkobiercy. Może to nastąpić w formie umowy – jeżeli wszyscy spadkobiercy dojdą do porozumienia bądź drogą postępowania sądowego. Jednym ze sposobów zniesienia współwłasności jest tak zwany podział fizyczny, który można dokonać np. dzieląc nieruchomość na kilka samodzielnych mieszkań. Drugi sposób zakłada przyznanie składników majątkowych jednemu bądź kilku spadkobiercom z obowiązkiem dokonania spłaty pozostałych – stosownie do przysługujących im udziałów. Jeżeli żaden ze współwłaścicieli nie wyraża woli przejęcia majątku spadkowego, to można dokonać sprzedaży poszczególnych przedmiotów – to trzeci sposób dokonania działu spadku.

Przy dokonywaniu działu spadku nie powstanie obowiązek ponownego uiszczenia podatku od spadku w jakiejkolwiek formie. Dział spadku może jednak wiązać się z koniecznością zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, jeżeli zniesienie współwłasności następuje w sposób odpłatny. Jeśli przyznanie rzeczy na własność jednemu spadkobiercy wiąże się z uiszczaniem przez niego spłat lub dopłat ponad udział spadkowy – powstanie obowiązek podatkowy. Podatek obciąży osobę, która nabędzie przedmioty lub prawa majątkowe ponad udział spadkowy, a liczony będzie od nadwyżki wartości rynkowej ponad wartość udziału w spadku.

Podobnie będzie z podatkiem dochodowym od osób fizycznych – jeżeli spłata nie przekracza wartości przysługującego spadkobiercy udziału spadkowego, to nie powstanie przychód z odpłatnego zbycia, a co za tym idzie obowiązek zapłaty podatku dochodowego.

Spadkobierca musi jednak liczyć się z koniecznością zapłaty podatku dochodowego, w razie sprzedaży nieruchomości otrzymanej w spadku, jeżeli zbycie nieruchomości nastąpi w ciągu 5 lat od otwarcia spadku. Powyższy okres należy liczyć od końca roku kalendarzowego, w którym nabyto nieruchomość. Jeżeli jednak dokonano sprzedaży przed upływem tego terminu, możliwe jest skorzystanie z ulgi – o ile cały dochód ze zbycia nieruchomości zostanie wydany na własne mieszkanie w ciągu następnych 3 lat. Nie może to być jednak mieszkanie przeznaczone na wynajem – musi zaspokajać potrzeby mieszkaniowe sprzedającego. Wydatkiem na cele mieszkaniowe jest również spłata kredytu, który został zaciągnięty przed datą uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia.

Jak widzimy ustawodawca nakłada na spadkobierców cały szereg obciążeń podatkowych, dlatego warto chociażby uwzględnić powyższy 5-letni termin, jeżeli chcemy zbyć nieruchomość oraz pamiętać o złożeniu deklaracji, aby zminimalizować ponoszone koszty.