Spóźnione dostawy, brak nowych zamówień, niedobór gotówki, a niedługo zapewne też zatory płatnicze, gdy przecież do zapłaty są wynagrodzenia, podatki i ZUS, często raty kredytowe, leasingowe i czynsz.  Czujesz, że wykonanie przez Twoją firmę zawartej umowy jest zagrożone – co teraz ? Albo może podejrzewasz, że partner biznesowy naruszy warunki umowne ?

(1) W pierwszej kolejności spokojnie sprawdź sytuację i spróbuj zmienić warunki umowy. Ale najpierw mniej formalnie – porozmawiaj z partnerem biznesowym, ustal dalsze terminy lub zmniejszenie zamówienia. Dopiero, gdy poczujesz, że to nie dało pożądanego efektu zastosuj rozwiązania prawne.

(2) Sprawdź czy w Twojej umowie znalazła się klauzula siły wyższej, która określa skutki prawne w przypadku pojawienia się przyczyn, których żadna ze stron nie mogła przewidzieć. Często taki zapis pozwala uchylić się od odpowiedzialności za skutki takie jak nieterminowa realizacja dostaw czy usług – które zostały wywołane przez opisane w klauzuli zdarzenie (np. strajk, wojna).

W polskim prawie nie znajdziemy dokładnej definicji pojęcia siły wyższej. Powszechnie uznaje się, iż jest to zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe lub prawie niemożliwe do przewidzenia, którego skutkom nie można w żaden sposób zapobiec. Wymienione przesłanki powinny wystąpić łącznie.

(3) Kodeksowymi odpowiednikami (przyjmijmy to w uproszczeniu – teoretycy zapewne znajdą wiele różnic) umownej klauzuli siły wyższej są art. 475 kodeksu cywilnego (umożliwiający uchylenie się od zobowiązania w całości) oparty na zasadzie następczej niemożliwości świadczenia i tzw. klauzula rebus sic stantibus z art. 357¹ kodeksu cywilnego (umożliwiająca modyfikację zobowiązania).

Ww. przepisy mają zastosowanie jedynie w szczególnych przypadkach. Samo powołanie się na sytuację epidemiczną i wskazanie powyższego przepisu nie jest wystarczające. W każdym indywidualnym przypadku należy udowodnić, że epidemia spowodowała nadmierne trudności w wypełnieniu obowiązku wynikającego z konkretnej umowy.

Gdybyśmy nie porozumieli się z partnerem biznesowym w oparciu o ww. przepisy sprawa może trafić do sądu (postępowania sądowe – wbrew potocznemu rozumieniu – nie są w czasie pandemii zawieszone). Rozpatrując taką sprawę sąd weźmie pod uwagę indywidualną sytuację, pozycję oraz interes stron. Jedną z podstawowych przesłanek jest niemożność wykonania świadczenia. Tymczasowa konieczność prowadzenia niektórych działalności w okrojonym zakresie nie musi oznaczać, że przedsiębiorca będzie automatycznie zwolniony z obowiązku wywiązania się z umowy.

Opierając się o rebus sic stantibus Sąd może zmienić treść umowy łączącej strony lub też orzec o jej rozwiązaniu. Jeżeli umowa została zawarta pomiędzy dużym przedsiębiorcą z potężnym kapitałem zakładowym a małą spółką kapitałową – odpowiedzialność taka zgodnie z zasadami współżycia społecznego może zostać przerzucona na większy podmiot.

W mojej ocenie czy zachodzą przesłanki określone w ww. przepisach czy nie zachodzą winno być badane na gruncie art. 472 kodeksu cywilnego (miernik należytej staranności).

(4) Należy pamiętać, że ogólnie zasady odpowiedzialności odszkodowawczej mogą być wspierane przez przepisy szczególne. Przykładowo specustawa obowiązująca w Polsce od 8 marca 2020 roku, reguluje sytuację przewoźników, którzy mogą mieć utrudnienia w wykonywaniu zlecenia ze względu na ograniczenia w zakresie przemieszczania się.

Przeczytaj o czym w firmach powinniśmy pamiętać w czasie koronawirusa.

Przeczytaj w przystępnej formie jakie zmiany przyniosła tarcza antykryzysowa.