W dniu 7 listopada 2019 roku w życie weszła nowelizacja wprowadzająca szereg zmian w sądowym postępowaniu cywilnym takich jak przywrócenie do kodeksu uregulowania spraw gospodarczych. Niektóre zmiany są dość istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa prawnego działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Natomiast, najistotniejszym wnioskiem praktycznym naszym zdaniem, jest konieczność zawierania umów w formie dokumentu.

 

Efektem wprowadzenia odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych, ma być przyspieszenie orzekania w sporach pomiędzy przedsiębiorcami. Szczególną rolę odgrywa w tym przypadku rola dowodu z dokumentu i formy dokumentowej. Ustawodawca wyszedł bowiem z założenia, że przedsiębiorcy powinni wykazać się większą starannością w prowadzeniu swojego przedsiębiorstwa. Profesjonalizm osoby prowadzącej działalność gospodarczą ma przejawiać się w odpowiednim zabezpieczeniu swoich interesów w treści porozumień łączących strony. Przedsiębiorca powinien mieć na uwadze, iż jego umowa z kontrahentem może trafić na drogę sądową.

 

Takiej postawy od przedsiębiorcy wymaga się w związku z treścią art. 458¹¹ KPC. Zgodnie z dyspozycją tego artykułu: „Czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 77³ Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych”. Poprzez określenie czynność strony ustawodawca rozumie wszelkie działania polegające na złożeniu oświadczenia woli.

 

Co istotne, definicja kodeksowa dokumentu jest na szczęście szersza od potocznej. Dokumentem jest „nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią”, a nie tylko oświadczenie sporządzone w formie pisemnej opatrzone podpisem. Szerzej o tym pisaliśmy już w 2016 r., teraz jednak rola tak zdefiniowanego oświadczenia w formie dokumentowej jest donioślejsza, ponieważ jej niezachowanie może rodzić poważne komplikacje w potencjalnym postępowaniu sądowym. Jednymi z nich jest sankcja ad probationem. Skutkiem jej jest niemożność powołania się  na dany dokument w celu udowodnienia swojego roszczenia lub zarzutu. W praktyce oznacza to, iż sąd pominie przy orzekaniu dokument obarczony taką wadliwością i uzna go za nieistniejący.

 

Wobec powyższej zmiany przepisów, wątpliwości nasuwa treść normy prawnej prawa materialnego z art. 74 § 4 kodeksu cywilnego. Wyłącza on bowiem skutki niezachowania odpowiedniej formy oświadczenia woli dla celów dowodowych w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami.

 

Oceniając obydwa uregulowania należy wysnuć wniosek, iż treść 458¹¹ KPC  nie nakłada obowiązku zachowania określonej formy dla czynności prawnej pomiędzy przedsiębiorcami. Natomiast należy zauważyć, iż forma dokumentowa znacząco ułatwia wykazanie swoich racji. Aby nie narazić się na komplikacje związane z brakiem możliwości dokumentowego przedstawienia swoich twierdzeń warto na etapie przedsądowym jak najskuteczniej zabezpieczyć swoje przyszłe potencjalne roszczenia, aby łatwiej je potem dowodzić, gdy dojdzie do konieczności sądowego rozwiązania sporu.

 

Zgodnie z maksymą czym więcej potu na etapie przedsądowym tym mniej „krwi” w sądzie, wniosek nasuwa się sam – opłaca się zadbać o dokładne dopracowanie treści naszego stosunku prawnego z drugą stroną. Prawidłowa umowa powinna jasno określać zakres obowiązków stron, kwestie ponoszenia odpowiedzialności za niewykonanie obowiązków, wszelkie terminy oraz wysokość wynagrodzenia. Warto poddać pod analizę poszczególne jej zapisy, tak aby w przyszłości mieć pewność, że dobrze zabezpieczyliśmy swój interes i byśmy zachowali zdolność skutecznego sądowego dochodzenia roszczeń. Należy również zawsze mieć na uwadze czy dla naszego stosunku prawnego, czy poszczególnej czynności prawnej nie jest wymagana ustawowo forma szczególna jak na przykład forma aktu notarialnego czy poświadczenie podpisu. Niezachowanie szczególnej formy obwarowane jest niekiedy nie tylko wspomnianą sankcją ad probationem, lecz również ad solemnitatem co może skutkować nieważnością całej czynności. Chcąc uniknąć podobnych nieprzyjemności warto przed podjęciem działania skonsultować je z osobą posiadająca profesjonalną wiedzę na temat prawa.