Skutkiem wprowadzenia w umowie o dzieło rozliczenia w formie ryczałtu jest, co do zasady, brak możliwości żądania zmiany pierwotnie ustalonego wynagrodzeni. Reguła ta jest przełamana w wyniku pojawienia się dodatkowych, nieuzgodnionych wcześniej prac. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24.2.2023 r. o sygn. II CSKP 557/22 orzekł, że konstrukcja wynagrodzenia ryczałtowego nie wyklucza możliwości wystąpienia z roszczeniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – o zapłatę za wykonanie innych prac niż prace objęte umową albo odrębnym porozumieniem stron dotyczącym ich wykonania.

Wynagrodzenie ryczałtowe jest to uzgodniona przez wykonawcę oraz przyjmującego zamówienie z góry oznaczona kwota za wykonanie określonej pracy. Na to wynagrodzenie nie ma wpływu późniejsza zmiana okoliczności mająca odzwierciedlenie w zwiększonej wartość poniesionych nakładów przez wykonawcę uzgodnionych w umowie prac. To przyjmujący zamówienie ponosi negatywne konsekwencje finansowe związane z tym, że nie jest do końca w stanie, w chwili zawarcia umowy, przewidzieć swoich kosztów i szczegółowych czynności. Dlatego, gdy np. wzrośnie cena komponentów niezbędnych do wykonania prac, nie może on żądać zmiany pierwotnie ustalonej kwoty pomimo poniesienia zwiększonych wydatków, zgodnie z art. 632 k.c. Natomiast § 2 art. 632 k.c. wskazuje granice ponoszonego ryzyka przez przyjmującego zamówienie, gdzie, na wskutek zmiany stosunków, których nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

Jak już wskazano powyżej, pomimo braku możliwości zmiany pierwotnie ustalonej kwoty wynagrodzenia ryczałtowego, przyjmujący zlecenie może wystąpić z roszczeniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko wykonawcy, czyli o zapłatę za wykonanie innych prac niż te wskazane w umowie. Jednak, aby skutecznie można było dochodzić wynagrodzenia za wykonane prace dodatkowe, należy wykazać, że nie były one objęte umową, dodatkowymi porozumieniami do niej, czy też nieoparte na odrębnym konsensusie dotyczącym wykonania prac i rozważenia ewentualnego wpływu ich wartości na wielkość ryczałtu. Innymi słowy, przyjmujący zlecenie i wykonawca umówili się na wykonanie tylko określonych prac i nie rozważali możliwości pojawienia się innych okoliczności, które mogą wpłynąć na zakres pracy i wartość wynagrodzenia.

Bezpodstawne wzbogacenie, zgodnie z art. 405 k.c., to nic innego jak wzbogacenie się jednej osoby kosztem drugiej. Dochodzi do przysporzenia w majątku jednej osoby na skutek ubycia składnika z majątku drugiej bez podstawy prawnej. Gdy nie można wyjaśnić pochodzenia świadczenia w wyniku której utracona została jakaś wartość, to można żądać jej zwrotu od osoby, na którą ta wartość przeszła. Przez samo zubożenie jednej ze stron bez podstawy prawnej powstaje stosunek zobowiązaniowy. W instytucji bezpodstawnego wzbogacenia zarówno wola, jak i wiedza osoby wzbogaconej nie mają decydującego znaczenia.

Wobec powyższego, pomimo ustalenia z góry w umowie o dzieło wynagrodzenia ryczałtowego oraz ponoszeniu ryzyka przez przyjmującego zlecenie w przypadku zmian okoliczności wpływających na wysokość tego wynagrodzenia, możliwe jest dochodzenie swoich praw przez niego w przypadku wykonania dodatkowych prac. Przyjmujący zlecenie może wystąpić z roszczeniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, gdy wykonał prace nieuzgodnione wcześniej i nieobjęte zawartą umową.

 

UMOWA O WYKONANIE PORTALU INTERNETOWEGO. – Aleksander Blumski Kancelaria Radcy Prawnego

UMOWA ZLECENIE CZY UMOWA O PRACĘ – Aleksander Blumski Kancelaria Radcy Prawnego

WOJNA NA UKRAINIE JAKO SIŁA WYŻSZA – WPŁYW NA ZAWARTE UMOWY – Aleksander Blumski Kancelaria Radcy Prawnego