Panuje dość powszechne przekonanie, że umowę spółki z o.o. można ukształtować w taki sposób, że wspólnik posiadający choćby niewielką mniejszość udziałów może posiadać znaczną większość podstawowych praw – większość głosów na Zgromadzeniu Wspólników czy prawo do większości zysku. Coś w tym jest, ale nie do końca.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 174 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej: KSH) wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadają równe prawa i obowiązki, chyba że ustawa lub umowa spółki stanowi inaczej. Z art. 174 § 2 KSH wynika jednoznacznie, że w umowie spółki dopuszczalne jest uprzywilejowanie niektórych udziałów. Wszystkie szczególne przywileje, związane z udziałem, muszą zostać w umowie określone w taki sposób, aby dało się ustalić treść tego uprzywilejowania.

Dalsze paragrafy art. 174 KSH regulują kwestie związane z uprzywilejowaniem udziału. W przypadkach tam opisanych przywileje związane są z konkretnym udziałem. Nie można ich przypisać do osoby określonego wspólnika. W takiej sytuacji zbycie udziałów, które są uprzywilejowane ma ten skutek, że z przywilejów tych może korzystać także nabywca udziału.

Art. 174 § 3 KSH wymienia najczęściej stosowane sposoby uprzywilejowania udziału. Należą do niego uprzywilejowanie co do głosu, co do sposobu uczestniczenia w podziale majątku w toku likwidacji spółki oraz uprzywilejowanie dywidendowe. Warto zaznaczyć, iż jest to katalog otwarty.

Jeśli chodzi o uprzywilejowanie co do głosu to na jeden udział mogą przypadać co najwyżej 3 głosy. Z kolei uprawnienie dywidendowe musi uwzględniać art. 196 KSH, który stanowi, że wypłata z zysku, która przypada na udział uprzywilejowany dywidendowo, nie może przekraczać więcej niż 50% wypłat należnych z udziałów nieuprzywilejowanych. Uprzywilejowanie dywidendowe sprowadza się do wskazania, o ile wyższa wypłata  z zysku przypada na udział uprzywilejowany w stosunku do udziału nieuprzywilejowanego. Istnieje również możliwość określenia uprzywilejowania w inny sposób np. w stosunku do wartości wkładu.

Udziały uprzywilejowane mogą zostać ustanowione w umowie założycielskiej lub w późniejszych jej modyfikacjach. Umowa spółki jest jedynym źródłem ich ustanowienia. Zmiana umowy w tym zakresie wymaga podjęcia stosownej uchwały większością 2/3 głosów w formie aktu notarialnego. Uprzywilejowanie staje się skuteczne z chwilą wpisu zmiany umowy do rejestru, a nie z chwilą podjęcia uchwały.

Przywileje nadawane wspólnikom spółki z o.o. mogą mieć charakter przedmiotowy, związany bezpośrednio z udziałem (o czym powyżej) lub charakter podmiotowy, związany z osobą danego wspólnika. W praktyce, niestety często mylnie, utożsamia się uprzywilejowanie udziałów z przywilejami przyznanymi poszczególnym wspólnikom w zakresie ich praw i obowiązków.Prawa przyznane osobiście danemu wspólnikowi to np. prawo do wyboru Prezesa Zarządu. Prawa te są niezbywalne. W momencie zbycia wszystkich udziałów uprawnienia te wygasają i nie przechodzą na nabywcę. W przypadku, gdy wspólnik uprzywilejowany osobiście zbywa tylko część należących do niego udziałów to nadane mu uprawnienia w dalszym ciągu mu przysługują. Prawa przyznane osobiście związane są z osobą konkretnego wspólnika, a nie z udziałami, które do niego należą. Przywileje tego typu zazwyczaj przyznawane są wspólnikom, którzy zasłużyli się w szczególny sposób dla spółki, najczęściej tym którzy ponadprzeciętnie w stosunku do wkładu pieniężnego przyczynili się do powstania spółki.